ECRİMİSİL (HAKSIZ İŞGAL TAZMİNATI) NEDİR, ŞARTLARI NELERDİR, İYİ NİYETİN ROLÜ NEDİR
Ecrimisil Nedir;
Ecrimisil, mal sahibinin rızası ya da herhangi bir hukuka uygunluk sebebi olmaksızın, başkasına ait taşınmazı kullanan kişiden istenen haksız işgal tazminatıdır.
TMK m: 995- “İyiniyetli olmayan zilyet, geri vermekle yükümlü olduğu şeyi haksız alıkoymuş olması yüzünden hak sahibine verdiği zararlar ve elde ettiği veya elde etmeyi ihmal eylediği ürünler karşılığında tazminat ödemek zorundadır.”
Ecrimisilin Şartları;
Ecrimisil tazminatının 2 şartı bulunmaktadır. Birinci şart, kullanan kişinin iyi niyetli olmaması, ikinci şart ise, mal sahibinin zarara uğramış olması.
Ecrimisilde İyiniyet;
Ecrimisile hak kazanılması için malı kullanan kişinin iyiniyetli olmaması gerekmektedir. İyiniyetli olup olmama, malın başkasına ait olduğunu bilme ya da bilebilecek durumda olma halidir. Malın başkasına ait olduğunu bilerek elinde bulundurmaktır. Tapu kaydı bulunan taşınmazlarda, malın gerçek sahibi bilinebilir durumdadır. Bu nedenle tapulu taşınmazlarda iyiniyetten söz edilemez.
Özellikle muris muvazaalarında, muris diğer mirasçılarından mal kaçırmak için, satış işlemi yapmaktadır. Ama asıl iradesi satış olmayıp, mirasçılardan mal kaçırmak amacı ile bağış yapmaktır. Burada, murisin iradesinin mal kaçırmak olduğunun mahkemece tespit edilmesi gerekmektedir. Mahkemece bu durumun tespit edilmesi halinde, kişi kötü niyetli sayılır. Mal kaçırmak amacı ile yapılan satış işlemi iki taraflı bir işlem olduğundan malı alan kişinin de mal kaçırma iradesini bildiği ve dolayısı ile kötü niyetli olduğu kabul edilir. Bu durumda, kendisinden mal kaçırılan kişi murisin öldüğü tarihten itibaren (5 yıllık zamanaşımı süresi göz önünde bulundurularak) ecrimisil isteyebilecektir.
Mahkemece muvazaa olduğu ama mal kaçırma iradesi olmadığı sonucuna varılması halinde, malı elinde bulunduran iyi niyetli sayılacaktır. Örneğin, murisin malını çocuklarından birine bağışlamak istediğini düşünelim. Ama amacı diğer çocuklarından mal kaçırmak değil, sadece çocuklarından birine bağış yapmak istiyor. Fakat bu işlemi bağış olarak değil de satış olarak yapıyor. Bu durumda, görünürdeki işlem olan satış gerçek iradeye uygun olmadığı için geçersiz olacak, asıl yapılmak istenen bağış işlemi ise şekil şartına uygun olmadığı için geçersiz olacak. Burada, mal kaçırma iradesi olmadığı için kötü niyetten bahsedilemeyecektir. Bu nedenle ecrimisilin başlangıç tarihi murisin ölüm tarihi değil, tapu iptal ve tescil davası kesinleşme tarihi olacaktır. İyi niyetli zilyetlikte taşınmaz işgali ve ondan yararlanmak için geçerli ve hukuken korunan bir durum vardır.
Muris, malı satış işlemi ile değil de bağış işlemi ile devrettiğinde nasıl olacaktır. Mahkemece, bağış işleminin iptal edildiğini kabul edelim. Bağış işlemi, satış gibi iki taraflı olmadığından, malı edinen kişinin kötü niyetli olmadığının kabul edilmesi gerektiği kanaatindeyim. Bağış işleminde daha çok iptal değil de tenkis işlemi ile karşılaşılmaktadır. Bağış geçerli sayılıp, tenkise tabi tutulmaktadır.
Sonuç olarak, ecrimisil için, malı elinde bulunduranın iyi niyetli olmaması gerekmektedir. Mirasçılardan mal kaçırmak için yapılan muvazaalı satış işlemlerinde kötü niyetin varlığı kabul edilerek, murisin ölüm tarihinden itibaren ecrimisile hükmedilmektedir. HGK 1990/3-645 Esas, 1991/75 Karar, Y.3.H.D. 2008/17351 Esas, 2008/20300 Karar
Ecrimisil Davalarında Zamanaşımı Süresi;
Zarar gören mal sahibi, haksız işgali ve haksız işgali yapan kötüniyetli zilyedi öğrendiği tarihten itibaren geriye doğru 5 yıl için ecrimisil isteyebilecektir.
Ecrimisil Davası Açılmadan Önce Karşı Tarafa Bildirim Yapılması Gerekir mi (İntifadan Men Şartı);
Eğer taşınmaz üzerinde birlikte mülkiyet var ise, taşınmazı kullanan kişinin de bu taşınmazda hissesi var ise o zaman, intifadan men şartı aranmaktadır. İntifadan men şartı herhangi bir geçerlilik ya da ispat şartına bağlı değildir, yazılı ya da sözlü yapılabilir ve her türlü delil ile ispat edilebilir.
Yargıtay kararlarına göre paylı olup da intifadan men şartı aranmayan durumlar;
-
Davaya konu taşınmazın kamu malı olması,
-
Ecrimisil istenen taşınmazın (bağ, bahçe gibi) doğal ürün veren yada (işyeri, konut gibi) kiraya verilerek hukuksal semere elde edilen yerlerden olması,
-
Paylı taşınmazı işgal eden paydaşın bu yerin tamamında hak iddiası ve diğerlerinin paydaşlığını inkar etmesi,
-
Paydaşlar arasında yapılan kullanım anlaşması sonucu her paydaşın yararlanacağı ortak taşınmaz veya bölümlerinin belirli bulunması,
-
Davacı tarafından diğer paydaşlar aleyhine daha önce bu taşınmaza ilişkin, elatmanın önlenmesi, ortaklığın giderilmesi, ecrimisil ve benzeri davalar açılması veya icra takibi yapılmış olması
-
Taşınmazın getirdiği ürün itibariyle de, kendiliğinden oluşan ürünler; biçilen ot, toplanan fındık, çay yahut muris tarafından kurulan işletmenin yahut, başlı başına gelir getiren işletmelerin işgali halinde intifadan men koşulunun oluşmasına gerek bulunmamaktadır.
Ortak Mallar Üzerinde Bulunan Muhtesatlardan Ecrimisil İstenebilir mi;
Taşınmazı kullanan kişi ile, ecrimisil talep eden kişinin taşınmazda hissedar olması halinde, taşınmaz üzerinde bulunan muhtesatlardan ecrimisil istenip istenmeyeceği, muhtesatların kimin tarafından yapıldığına göre değişmektedir.
Taşınmaz üzerindeki bağ, bahçe, bina ya da kira getiren başka bir yapı v.s. Gibi şeyler için ecrimisil istenebilmesi için bu şeylerin taşınmazı kullanan kişi tarafından meydana getirilmemiş olması, gerekmektedir.
Y.H.G.K. 1986/3-368 E., 1987/516 "Ayrıca dava konusu taşınmazdaki fabrika binaları davalı şirketçe yapılmış olduğundan bu yerin sadece arsa niteliği gözetilerek ecrimisil takdir ve tayini gerekir" Y.1.H.D. 2011/4857 E., 2011/9464 "O halde, belirlenecek ecrimisilin yapı gözetilmeksizin arsa niteliğinde saptanması gerekir. Davalı tarafın, yapmış olduğu inşaat sebebiyle davacı tarafın ecrimisil adı altında bir hak talep etmesine olanak yoktur. Öyleyse, mahkemece belirlenen ecrimisilin yasal olduğu söylenemez." 09.03.2024
Avukat
Mukaddes Geçgel Kaya